Yeniden Refah Partisi Almanya’daki gurbetçiler için hazırladığı raporu Bakan Işıkhan’a sundu!

Yeniden Refah Partisi Genel Başkan Yardımcısı Suat Pamukçu ve Bülent Osmanağaoğlu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ı ziyaret etti.

Milli Nizam

Ziyarette Bakan Işıkhan’a, Almanya’dan Türkiye’ye kesin dönüş yapan Türk vatandaşlarının yaşadığı prim iade süresi ve ilgili konudaki şekli mağduriyetlere ilişkin Yeniden Refah Partisi tarafından hazırlanan rapor sunuldu.

Yeniden Refah Partisi Ankara İl Seçim ve Hukuk İşleri Birim Sorumlusu Avukat Ufuk Özkaracan ve Yeniden Refah Partisi Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı Bilal Kaya tarafından hazırlanıp Bakan Işıkhan’a sunulan rapor şöyle:

ALMANYA FEDERAL CUMHURİYETİ’NDE ÇALIŞIP  ÜLKEMİZE KESİN DÖNÜŞ YAPMAK İSTEYEN VATANDAŞLARIMIZIN  YAŞADIKLARI PRİM İADESİ 

Prim aktarma/sorgulama işlemi birçok vatandaşı ilgilendiren konulardan birisi olarak yer almaktadır. Birçok Türk vatandaşı farklı sebeplerden ötürü Almanya’ya yerleşip orada hayatına devam etmekte, bunun çoğunluğunu ise iş nedeniyle göç edenler oluşturmaktadır. İş hayatına Almanya’da başlayan ve yine orada emekli olan vatandaşlarımız Türkiye’ye kesin dönüş yapmak istedikleri zaman ülkeler arası yapılan anlaşmalardan kaynaklanan bir takım şartları sağlaması gerekmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında Sosyal Güvenlik konusunda yapılan sözleşmenin, “SÖZLEŞMENİN UYARLANMASI VE FORMÜLERLER” başlıklı 2. Kısımın  “AYLIK İŞLEMLERİ” başlıklı 6. Bölümünde yer alan “ORTAK HÜKÜMLER” başlıklı 3. Maddesinin “PRİM İADE İŞLEMLERİ” başlıklı 3.3 numaralı alt fıkrasında bu şartlar genel olarak düzenlenmiştir.

Belirtilen bu maddeyi incelemeden önce prim iadesinin(Almanya) ne demek olduğunun belirtmek gerekmektedir.

Almanya’da çalışan vatandaşlarımızın Alman sigorta kurumlarına yatırılmış olan primleri yazılı istek üzerine ve diğer bazı şartlarla sigortalılara veya ölümleri halinde geride kalan hak sahiplerine iade edilmektedir.

Başvuru sahipleri bizzat Türkiye’deki ikamet ettikleri en yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü /Sosyal Güvenlik Merkezleri müracaat etmeleri gerekmektedir.

Türk vatandaşı olan bir sigortalıya primlerinin iade edilmesindeki ön koşul iki yıllık bekleme süresinin dolması ve Almanya’yı terk etmiş olmasıdır.  Bekleme süresinin başlangıcı mecburi sigortalılığın sona erdiği tarihtir. Almanya ve Türkiye’ deki mecburi sigortalılık eşdeğer olup Almanya’da kazanç yerine geçen ödemeler olarak kabul edilen işsizlik parası,  işsizlik yardımı veya 01 Ocak 2005’ten sonra işsizlik parası veya hastalık parası gibi ödemeler mecburi sigortalılık olarak işlem görmekte ve bekleme süresi bu tür ödemelerin bitiminde başlamaktadır.

İki yıllık bekleme süresi içinde yeniden Türkiye’de veya Almanya’da mecburi sigortalı olunur ise, iki yıllık bekleme süresi her defasında mecburi sigortalılığın sona ermesinden sonra başlamaktadır.

Tutuklu olarak geçen süreler ile 5510 sayılı Kanun bu Kanunla mülga kanunlar hükümlerine göre isteğe bağlı sigortaya prim ödenen süreler, bekleme süresini etkilemez.

17/03/1987 tarihine kadar Almanya’yı terk etmiş vatandaşlarımız Türkiye’de mecburi sigortalı olsalar bile bekleme süresinden etkilenmezler, istedikleri takdirde primleri iade edilir.

Ayrıca, 65 yaşını doldurdukları halde her iki ülkedeki prim ödeme süreleri toplamı 5 yılı bulmayan vatandaşlarımızla 24 aylık bekleme süresine tabi olmadan prim iadesi isteğinde bulunabilirler.

Vatandaşlığın ve ikamet edilen ülkenin önem kazandığı emeklilik sigorta primlerinin iadesinde ülkeler itibariyle farklı uygulamalar söz konusudur. Alman emeklilik sigortasına kesilen primlerin iadesinde ülkeler, Avrupa Birliğine üye ülkeler birinci grup, Türkiye, ABD, Kanada, Şili, İsrail, Japonya, Eski Yugoslavya, İsviçre, Fas ve Tunus üçüncü grup ve Almanya ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkeler üçüncü grup olarak ayrılmaktadır.

Birinci grup ülkelerin vatandaşlarına prim iadesi söz konusu değildir. Zira prim iadesinde esas alınan “sigortalının sigorta yükümlülüğü ve isteğe bağlı sigorta yaptırma hakkının olmaması” ilkesi AB’ye üye ülkelerde ikamet edilmesi halinde geçerli değildir. Ayrıca, Alman vatandaşlarına da prim iadesi mümkün değildir, zira Alman vatandaşları yurtdışında ikamet ettiklerinde de isteğe bağlı sigorta yaptırma hakkına sahiptirler.

Türkiye’nin de olduğu ikinci gruba dahil ülkelerin vatandaşlarına prim iadesi mümkündür. Ancak, bunun için ülke vatandaşlığına göre biraz farklı koşullar öngörülmektedir. Üçüncü gruptaki ülkelerin vatandaşlarına ise belirli şartların yerine getirilmesi halinde emeklilik sigorta primlerinin iadesi sağlanmaktadır.

Bekleme süresi dolmamış olması sebebiyle, ölümden dolayı aylık hakkı yoksa, Alman emeklilik sigortası primlerinin dul erkeğe, dul kadına veya yetimlere iade edilmesi mümkündür. Alman ve Türk sigorta süreleri, bu koşulların incelenmesinde birleştirilirler.

Yetimlerin prim iadesine hak kazanabilmeleri için, Alman emeklilik sigortasından yetim aylığında aranan kişisel koşulların olması gerekir.

Diğer bir ifade ile yetim aylığı bağlanması şartlarını (18 yaşını doldurmamış veya tahsilde – mesleki eğitimde bulunan yahut engelli bir durum nedeni ile kendi geçimini sağlayamayacak durumda olup, 27 yaşını doldurmamış yetimler) taşıması gerekir. 15 yaşını doldurmuş yetimler dilekçe verme hakkına sahiptirler. Birden fazla yetim olduğunda prim iadesi tutarı eşit olarak paylaştırılır.

Sigortalı adına ödenmiş olan primlerin yarısı yani sigortalı hissesi iade edilmektedir. Sigortalının katkıda bulunmadığı, işsizlik parası, işsizlik yardımı ve çocuk yetiştirme gibi sürelere ait primler iade edilmemektedir. Hastalık parası, yaralı parası gibi sürelere ait sigortalının bizzat üstlendiği primlerin tamamı iade edilmektedir.

Herhangi bir emeklilik (Almanya) sigortası tarafından yapılmış bir aylık ödemesi veya rehabilitasyon (kur tedavisi) tedbirleri ile kendisi eşi veya çocukları için verem hastalığı gibi özel hastalıklar nedeniyle yapılan yardımlardan önceki sürelere ait primlerde iade edilmemektedir. Aylık ödemesi veya rehabilitasyon tedbirlerinden yararlanmış sigortalıya, bundan sonraki süreler için prim iadesi yapıldığında, primi iade edilmeyen sürelere ait primlerde iptal edilmekte, bu sürelere istinaden daha sonra aylık dahil herhangi bir yardım yapılmamaktadır.

Almanya’daki prim ödeme süreleri de dikkate alınarak ülkemizce kısmi aylık bağlananların da primleri iade edilmemektedir. Ancak, kısmi aylık bağlanmış olmakla birlikte yurtdışı hizmet borçlanması yapmak, sigortalı bir işe girip aylığını kestirip bu arada askerlik borçlanması yaparak, isteğe bağlı sigortaya prim ödeyerek veya çalışarak tam aylığa hak kazananların primleri de iade edilmektedir. Prim ödeme sürelerinin bir bölümüne ait primlerin iadesi istenemez.

Prim iadesi yapılması ile o zamana kadar olan Alman emeklilik sigortası iptal edilir. Emeklilik sigortalarının bütün kollarındaki çocuk yetiştirme süreleri, çocuk dikkate almak süreleri dahil Alman sigorta süreleri dolayısıyla o zamana kadar elde edilen diğer haklar da kaybolur. Böylece yapılmış olası bir ayni yardım veya para yardımından önceki primler iade edilmemesine rağmen, bu sürelerde geçerliliğini kaybeder.

Yukarıda belirtilen şartların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlarına talepleri halinde emekli sigorta primlerinin yarısı iade edilir. Prim iadesi tutarı, elde edilen brüt kazancın emeklilik sigortasına kesilen primlerin çalışan payı olan yarısının toplamıdır. Almanya’da emeklilik sigorta prim oranı yıllar itibariyle % 18 – 22 arasında seyretmiştir.

Prim iadesinde rehabilitasyon veya “kur”a gidilmiş ve buradaki masraflar genelde olduğu gibi emeklilik sigortası tarafından karşılanmış ise o tarihe kadarki emeklilik sigortasına ödenen primler ile ayrıca işsizlik dönemi içerisinde Federal İş Ajansı tarafından emeklilik sigortasına ödenen primler iade edilmez. Prim iadesi konusunda karara verirken 5 yıllık genel bekleme süresi dolmamış ise Türkiye’de veya diğer ülkelerde çalışılan sürelerin birleştirilebilerek emekli aylığın doğabileceği, Alınan prim tutarından bir o kadarından da vazgeçilmiş sayılacağı, Almanya’da ödenmeyen borçların alınacak primlerden mahsup edileceği, Boşanmalarda karşı tarafın müracaatı neticesinde evlilik süresine göre alınacak primlerden yarısının mahsup edileceği hususları da dikkate alınmalıdır. Prim iadesinde kişinin ve ailesinin sosyal güvenliği söz konusu olduğundan, çok mecbur kalmadıkça yararlanılması Müşavirliğimizce tavsiye edilmemekte ve bu konu kişinin kendi takdirine bırakılmaktadır.

Prim iadesine karar verilmesi halinde sigortalı, ilgili prim iadesi formunu kullanarak, “Deutsche Rentenversicherung – Nordbayern, 95440 Bayreuth”  adresindeki Alman Emeklilik Sigortasına, Türkiye’de ikamet ediyorsa bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne müracaatta bulunabilir.

 Yukarıda genel hatları ile belirttiğimiz üzere Almanya’dan Türkiye’ye dönüş yapmak isteyen Türk Vatandaşlarımızın(çifte vatandaş olmayacak) oradaki prim iadelerini alabilmeleri belli başlı bazı şartlara bağlanmıştır.

•Türkiye Cumhuriyeti Devleti Vatandaşı olmak yani çifte vatandaş olmamak,

•Ülkemize kesin dönüş yapmak yani Almanya Federal Cumhuriyeti Devletini terk etmek,

•İki yıllık bekleme süresinin dolması. Bekleme süresinin başlangıcı mecburi sigortalılığın sona erdiği tarihtir.

Almanya ve Türkiye’ deki mecburi sigortalılık eşdeğer olup Almanya’da kazanç yerine geçen ödemeler olarak kabul edilen işsizlik parası,  işsizlik yardımı veya 01 Ocak 2005’ten sonra işsizlik parası veya hastalık parası gibi ödemeler mecburi sigortalılık olarak işlem görmekte ve bekleme süresi bu tür ödemelerin bitiminde başlamaktadır. İki yıllık bekleme süresi içinde yeniden Türkiye’de veya Almanya’da mecburi sigortalı olunur ise, iki yıllık bekleme süresi her defasında mecburi sigortalılığın sona ermesinden sonra başlamaktadır.

Bu istenilen şartlar, her Avrupa ülkesinde farklılık göstermektedir. Örneğin İsviçre ile yapılan anlaşmaya göre iki yıl bekleme süresi bulunmamaktadır. Aslında yazımına temel oluşturan temel ve çağdışı olarak görmüş olduğumuz şart tam olarak da bu maddedir. Yani iki yıl sigortasız olarak bekleme şartıdır. Mevburi sigortalılık iki yıllık bekleme süresini kesmektedir. Örneğin Almanya’dan Türkiye’ye dönen kişinin prim iadesi alabilmesi için iki yıl boyunca herhangi bir işte çalışmaması gerekmektedir. Yani mecburi sigortalı olarak çalışmaması gerekmektedir. Bu da vatandaşlarımızın mağdur olmalarına sebep olmaktadır. İki yıl boyunca herhangi bir işte çalışmayan kişi haliyle asgari geçimini sağlamayacaktır. Zaruri ihtiyaçları gereği mecburi sigortalı çalışmak zorunda kalan vatandaş da bu şartın varlığı sebebiyle de prim iadesi alamayacak ve hakları orada kalacaktır.

Ülkeler arası anlaşmaya bağlı olan bu şart yine ülkelerin anlaşmasıyla elbette ki değiştirilebilecektir. Bu konuda iki yıl bekleme süresi şartı tamamen kaldırılabileceği gibi en azından iki yıl bekleme şartının varlığı olsa bile Türkiye’ye kesin dönüş yapacak vatandaşımızın Türkiye’de yapacağı mecburi sigortalılığının iki yıl bekleme süresine engel olmayacağı yeni bir madde düzenlenmeli ve prim iadesinin kolaylaştırılması sağlanmalıdır. Bu konuda Almanya’dan Türkiye’ye dönen bir çok vatandaşımız mağduriyetlerini dile getirmektedir. Ve meclise giren milli görüşü temsil eden Sayın Vekillerimizden seslerinin duyurulması talepleri bulunmaktadır. Bu konuda yapılacak bir çalışmanın getireceği faydalar arasında ülkemize girecek döviz girdisi de düşünüldüğünde, neyi imzaladığını bilmeyen ülkemiz temsilcileri de bizi haklı görecek ve zamanla yapılacak müzakereler neticesinde olumlu sonuçlar alınabilecektir.

Sevgi, saygı ve muhabbetlerimizle…

1. Av. Ufuk ÖZKARACAN / Yeniden Refah Partisi Ankara İl Seçim ve Hukuk İşleri Birim Sorumlusu

2. Bilal KAYA / Yeniden Refah Partisi Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı