SUÇ VE CEZA ARASINDA BİR KÖPRÜ: DENETİMLİ SERBESTLİK

Denetimli serbestlik, ceza adalet sisteminde mahkûmlara verilen bir fırsat olarak, suçluları topluma kazandırmayı ve cezaevlerindeki yükü hafifletmeyi amaçlayan çok yönlü bir mekanizmadır. Hem birey hem de toplum açısından önemli etkileri olan bu sistem, tartışmalara ve önerilere açık bir yapıya sahiptir.

Denetimli serbestlik, cezasının bir kısmını ceza infaz kurumunda geçirdikten sonra, mahkûmun belirli şartlar altında serbest bırakılmasını ifade eder. Bu sistemde, mahkûmun toplum içinde yaşamaya devam ederken denetim altında tutulması ve rehabilitasyon sürecinin desteklenmesi esas alınır. Belirli aralıklarla denetim memurlarına rapor verme, sosyal sorumluluk projelerine katılma ve bazı durumlarda mesleki eğitim alma gibi şartlar bu sistemin parçasıdır. Denetimli serbestlik sistemi, bireylerin topluma yeniden kazandırılması ve cezaevlerinden daha etkin bir rehabilitasyon sağlanması amaçlarını taşır.

Denetimli serbestlik hususlarına örnek verilecek olursa, ceza infaz kurumlarından serbest bırakılan kişinin takip edilmesi ya da madde bağımlısı olan kişilerin rehabilite edilmesi olarak gösterilebilir. Bunların yanı sıra mağdurun uğradığı zararın da giderilmesi gerekmektedir. Bu sayede suçlar nedeniyle toplumun ve mağdurun uğradığı zarar azaltılır ve korumaya çalışılır.

Hapis cezası ile cezalandırılan hükümlü kişi cezasının kalanının denetimli serbestlik hükümleri çerçevesinde uygulanması için ceza infaz kurumuna bir başvuruda bulunur. Ceza infaz kurumu bu aşamada bazı durumları göz önünde bulundurur. Örneğin kişi hakkında hükmedilen ceza miktarını, işlediği suçu, ceza infaz kurumundaki iyi halli durumunu inceleyecektir. Ayrıca hükümlü hakkında rapor düzenlenmesi de mümkündür. Bu durumlar göz önünde bulundurularak hükümlü hakkında ya bu talebin reddine karar verilir ya da kabulüne karar verilir.

Ceza infaz kurumu talebin kabulüne karar verilirse kişinin raporunu ve dosyasını İnfaz Hakimliği’ne karar vermesi için gönderir. Ancak hükümlü hakkında verilen bu karar ret kararı olursa hükümlüye 15 gün içerisinde karar tebliğ edilir. Bu durumda hükümlünün yapması gereken 30 gün içerisinde İnfaz Hakimliği’ne itiraz etmektir. İtiraz neticesinde yine ret kararı verilirse hükümlü 7 gün içerisinde Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edebilir.

Denetimli serbestlikte denetim süresi, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesine göre kural olarak 1 yıldır. Ancak, bazı durumlarda bu süre 2 yıla veya 3 yıla kadar çıkabilmektedir. Denetimli serbestlik müdürlükleri, kişinin bir meslek edinmesi ya da bir sanatla uğraşması için eğitim kurumları açar. Bu kurumlarda barınma imkanı da sağlanır. Denetimli serbestliğin sağladığı diğer yararlardan birisi de kişilerin topluma yararlı bir işte çalıştırılmasıdır. Bu çalışma için kişinin eğitim alması gerekiyorsa bu eğitimin de sağlanması mümkündür.

Her suç için ayrı belirlenen koşullu salıverilme süresi 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlikten yararlanabilir. Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanılabilmesi için açık cezaevine geçmiş olması veya bu hakkı kazanmasına rağmen kendi iradesine rağmen geçememiş olması gereklidir.

Hükümlü kişinin tahliye olduktan sonra 5 gün içerisinde Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne başvuru yaparak kendisi hakkında verilen programa katılmaya başlaması gerekmektedir. 5 günlük bu süre, hükümlünün ceza infaz kurumundan ayrılışını takip eden günden itibaren başlamaktadır. Hükümlü, bu kurala uymadığı takdirde denetimli serbestlik yasasını ihlal etmiş olacaktır. Denetimli serbestlik yasası ihlal edildiği takdirde şartlı tahliye hakkı kaybedilir ve hükümlü tekrar cezaevine alınır. Hükümlü, denetimli serbestlik programına ve yükümlülüklerine uymak zorundadır. Programa ve yükümlülüklere uymamada ısrar edilmesi halinde denetimli serbestlik yasası ihlal edilmiş olur. Programa ve yükümlülüklerine uymayan yükümlü cezasının infazı için açık cezaevine alınır. Belirlenen program ve yükümlülüklere bir yıl içerisinde iki kez uyulmaması halinde hükümlü şartlı tahliye hakkını kaybeder ve tekrar cezaevine alınır.

Hükümlü, aynı infaz döneminde ancak 1 yıl süreyle denetimli serbestlik yasasından faydalanabilir. Hükümlü daha önce yasa kapsamında tedbirden belli bir süre yararlandıktan sonra, “denetim süresi içinde kesinleşen mahkumiyeti” nedeniyle denetimli serbestlik yasası nedeniyle ikinci kez 1 yıllık bir erken koşullu salıverilme süresi talep edemez. Yapılması gereken, infaz edilmekte olan ilk mahkumiyeti nedeniyle hükümlünün dışarda geçirdiği denetim süresinin 1 yıllık süreden düşürülmesi, arta kalan sürenin ise toplam ceza miktarı üzerinden hesaplanan koşullu salıverilme tarihinden düşürülerek denetimli serbestlik yasasının uygulanması gerekir.

Denetimli serbestlik uygulamasında hükümlüler en çok imza ihlali yapmaktadır. İmzaya gitmemek de önemli bir denetimli serbestlik kuralının ihlalidir. Üst üste iki kez imza ihlali yapanların denetimli serbestlik kararı geri alınır. Denetimli serbestlik süresi boyunca tüm bu hususlara özen gösterilmelidir.